Varlık alanımızda bizi sınırladığını fark etsek de, standart ve objektif tanımı yapılamayan zaman, herkes tarafından sahip olduğumuz “en değerli şey” kabul edilir.
Yeni yıla girerken, takvim yapraklarına göre zaman hesabı yapanlara bir bakış kazandırmasını düşünerek bu yazıyı buraya bırakıyorum.
İnsanların zamanla ilişkisi yakından izlendiğinde geçmişe, şimdiye ya da geleceğe odaklanmak gibi belirli zaman perspektifi seçerek onu kuvvetlendirip aşırı kullanma eğilimindedir.
Gelecek zaman odaklı insanların profesyonelliği ve akademik başarısı temel özelliği sayılabilir. Planlı yaşam sürdürmek, sağlıklı besinler tüketmek, düzenli spor ve sağlık kontrolleri yaptırmak da gelecek odaklı kişilerin özelliklerindendir.
Şimdiki zaman odaklı kişilerin başkalarına yardımda istekli olmasına rağmen hayatlarını kolaylaştıracak yardımdan kendilerini mahrum bırakması dikkat çeker. Şimdiki zaman odaklıların risk içeren cinsel davranışları, madde bağımlılığının yanı sıra gelecek odaklıların sergilediği kaliteli yemek, düzenli spor ve sağlık kontrollerine önem vermezler.
Geçmiş zaman odaklıların durumu oldukça sofistikedir.
Bazılarının geçmiş aile ritüelleri, zevk aldıkları zamanlar ve başarılar hafıza arşivlerinde canlılığını korur.
Bazıları için geçmiş başarısızlık, pişmanlık ve acı veren olaylardan ibaret işkence müzesi gibidir.
Zamanı kontrol altında tutmak ve iyi yönetmek her bireyin en büyük arzusudur. Çünkü şimdiyi kontrol edebilmek; geçmişi ve geleceği kontrol etme imkanı sağlar.
GEÇMİŞİ YENİDEN YAZMAK…
Bu durum, bir ölçüde “Kişisel geçmişi yeniden yazmaktır” ve bu sayede geleceği daha iyi kontrol edebilmenin de yoludur.
Şimdiki zaman, hafızamıza duygu, düşünce ve eylemlerimizi kaydettiğimiz ortamdır. Şimdiki zaman içinde alınan her karar hemen geçmişimiz haline dönüşüyor. Şimdiki zamanı kontrol altına almak, geçmişimizi neyin oluşturduğu bilgisini verir. Böylece geçmişi yeniden yazma ihtiyacını en aza indirmiş oluruz.
Zaman perspektifi hayata bakışı da değiştiriyor.
Bir: Geçmiş olumlu zaman perspektifi. Olayları iyi ya da kötü diye objektif olarak kaydetmez, tutumunu geçmişe göre alır. Kişinin geçmişte yaşadığı olumlu olayları yansıtır. Kişinin geçmişte ne yaşadığına olan inancı, bugünkü duygu, düşünce ve davranışlarını geçmişte yaşanan olaylardan daha fazla etkiler. Geçmişte rahatsız edici bir olay yaşayan ama bunu olumlu yorumlayarak hatırlayan birisi, hayata daha olumlu, iyimser ve metin olarak bakar.
İki: Geçmiş olumsuz zaman perspektifi: Kişi, tutumunu geçmiş zamana göre alır. Ancak bu olumsuz tutum geçmişte yaşanan olumsuz bir olaydan kaynaklandığı gibi geçmişte iyi olabilecek bir olayı bugün olumsuz olarak yeniden inşasından kaynaklanıyor olabilir. Geçmişte yaşanan olaylar değiştirilemez ama bakış açışı değiştirilebilir.
HAYATIN BAŞLANGICI OLUMLU
Hayatımızın, doğal olarak şimdiki zamana odaklı başladığı kabul edilir. Bazılarımız erişkinlik döneminde hala biyolojik dürtülerine odaklı kalmaya, sadece fiziksel ve sosyal ortamlarda anlık olaylara tepki vermeyi sürdürüyor.
Bir kişi, üç şekilde şimdiki zaman perspektifi odaklı olabilir.
Şimdiki hedonistik, şimdiki kaderci ve şimdiki holistik. Gelecek deneyimlenemez ancak psikolojik olarak inşa edilen zihinsel bir durumdur. Umut, korku, beklenti, özlem gibi duygulardan oluşur.
Araştırmalar yine göstermektedir ki, Batı dünyasında yerleşik önyargıları bilerek, en uygun zaman perspektifi profili şöyle sıralanıyor:
Yüksek seviyede geçmiş olumlu zaman perspektifi, orta seviyede gelecek zaman perspektifi, orta seviyede şimdiki zaman perspektifi, düşük seviyede geçmiş olumsuz zaman perspektifi, düşük seviyede şimdiki zaman / kaderci zaman perspektifi.
Zaman perspektifleri sonradan öğrenildiğine göre değiştirilmesinin mümkün olup olmadığı tartışma konusudur.
Hatta bazı psikologlara göre imkansız olduğu öne sürülür. Zamana karşı tutum ve davranışlarımızı ise değiştirme ihtimali daha yüksek görülüyor.
En uygun zaman perspektifi karışımı da bazı durumlar karşısında kurtarıcı olabiliyor. Her duruma en iyi uyan, dengeli ve değişken zaman perspektifi insanlık tecrübelerinin tümüne gözlerimizi açtırabilir. Özel durumlarda en uygunu seçilebilir.
İÇİNİZE GÜNEŞ DOĞSUN
Yeni bir yıla girerken, duygu ve düşüncelerinizde bir yıl öncesine göre değişiklik var mı, yok mu?
Değiştiğinizi düşünüyor musunuz?
Zamanla başımız dertte… Öyleyse gerçekçi olalım.
Asıl sorulması gereken gerçekçi soru şu: Hangi zaman perspektifini seçtik?
Çünkü en insan hayatının içinde geçtiği bu dünyada zaman herkes için eşit… Önemli olan siz onu nasıl kullanıyorsunuz…
Zamanın akışını değiştiremeyeceğimiz de kesin.
Geçmişte yaşadığımız olayları değiştirmek de imkansız.
Ancak bakış açışı değiştirilebilir.
Böylece kimseye faydası olmayan içimizi işkence evine çeviren olumsuz geçmiş zaman perspektifinden kurtulalım.
İşte o zaman, hayat değişir ve insan daha huzurlu olabilir.
İçimizdeki zamanın akışını kontrol altına almak için her yeni yıl muhteşem bir fırsat.
İçinize güneş doğsun, geçmişin karanlığından kurtulmanız dileğimdir.