Romatoid Artrit
Romatoid artrit, bağışıklık sisteminin kendi dokularına saldırması sonucu ortaya çıkan, kronik ve iltihaplı bir eklem hastalığıdır. Genellikle el, bilek, diz ve ayak eklemleri gibi küçük ve büyük eklemleri etkiler, ancak ilerleyen dönemlerde vücudun diğer organ ve sistemlerini de etkileyebilir. Bu hastalık, genellikle kadınlarda erkeklere oranla daha sık görülür ve genellikle 30-50 yaş arasında ortaya çıkar. Romatoid artrit, eklemlerde ağrı, şişlik, sertlik ve hareket kısıtlılığına yol açarak kişinin yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilir.
Romatoid artritin kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik yatkınlık, hormonal faktörler ve çevresel etkenlerin bir kombinasyonu hastalığın gelişiminde rol oynar. Bağışıklık sisteminin yanlışlıkla sağlıklı eklem dokularını hedef alması, bu bölgelerde iltihaba neden olur. Bu iltihap, zamanla eklem kıkırdağını ve kemiği tahrip ederek deformitelere ve fonksiyon kaybına yol açabilir. Ayrıca romatoid artrit, kalp, akciğer, cilt ve göz gibi organlarda da sorunlara neden olabilir.
Hastalığın belirtileri genellikle eklemlerde şiddetli ağrı ve sabahları birkaç saat sürebilen sertlik hissi ile başlar. Etkilenen eklemlerde şişlik, sıcaklık ve hassasiyet oluşabilir. Zamanla bu belirtiler, eklem deformasyonlarına ve ciddi hareket kısıtlılıklarına yol açabilir. Ayrıca hastalarda yorgunluk, iştahsızlık, kilo kaybı ve hafif ateş gibi sistemik belirtiler de görülebilir. Romatoid artrit, genellikle simetrik bir şekilde ilerler, yani her iki el ya da diz gibi aynı eklemler etkilenir.
Romatoid artritin teşhisi, fiziksel muayene, hastanın tıbbi öyküsü, kan testleri ve görüntüleme yöntemleri ile konur. Kan testlerinde romatoid faktör (RF) ve anti-CCP antikorlarının pozitif olması hastalığı destekler. Ayrıca iltihap göstergeleri olan C-reaktif protein (CRP) ve eritrosit sedimantasyon hızı (ESR) değerleri de genellikle yüksektir. Röntgen, manyetik rezonans görüntüleme (MR) ve ultrason gibi görüntüleme yöntemleri ise eklem hasarını değerlendirmede kullanılır.
Romatoid artritin kesin bir tedavisi olmamakla birlikte, erken teşhis ve uygun tedavi ile hastalığın ilerlemesi yavaşlatılabilir ve semptomlar kontrol altına alınabilir. Tedavide en yaygın kullanılan ilaçlar arasında, iltihabı azaltan steroid olmayan antiinflamatuar ilaçlar (NSAİİ’ler), bağışıklık sisteminin aktivitesini düzenleyen hastalık modifiye edici antirevmatik ilaçlar (DMARD’ler) ve biyolojik ajanlar bulunur. Bu ilaçlar, hem eklem hasarını önlemeye hem de ağrıyı hafifletmeye yöneliktir.
Fizik tedavi ve düzenli egzersiz, romatoid artritli hastaların eklem hareketliliğini korumalarına, kaslarını güçlendirmelerine ve ağrıyı azaltmalarına yardımcı olabilir. Özellikle düşük etkili egzersizler, eklemleri zorlamadan fiziksel aktiviteyi teşvik eder. İlerlemiş vakalarda, eklem protezi veya düzeltici cerrahi gibi cerrahi yöntemler gerekebilir.
Romatoid artrit, yaşam tarzı değişiklikleri ve tedaviyle yönetilebilen bir hastalıktır. Sağlıklı bir diyet, düzenli fiziksel aktivite ve stresten uzak bir yaşam tarzı, hastalıkla başa çıkmada önemli rol oynar. Ayrıca sigara kullanımının romatoid artrit riskini artırdığı bilindiğinden, sigarayı bırakmak da önerilir. Hastalığın getirdiği fiziksel ve psikolojik yüklerle başa çıkmak için destek gruplarına katılmak veya bir uzmandan yardım almak faydalı olabilir.
Romatoid artrit, erken tanı ve etkili tedavi ile kontrol altına alınabilir. Hastaların düzenli olarak doktor kontrolüne gitmesi ve tedavi planına uyması, hastalığın ilerlemesini durdurmada ve yaşam kalitesini artırmada kritik öneme sahiptir.
Dr. Fzt. Özden Certel
