RÖPORTAJ: ESMERİ ALEV EKEBAŞ
FOTOĞRAFLAR: ERDEM YÜCEL
Esmeri Alev EKEBAŞ: Bu yıl Bizans konulu üç kitabınız yayınlandı. Bu kitaplardan biraz söz eder misiniz? Bizans sanatı ile ilginiz nasıl başladı?
Erdem YÜCEL: Öncelikle şunu belirteyim; İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü mezunuyum. Dünyaca ünlü Ord.Prof.A. Müfid Mansel, Prof. Jale İnan, Prof.Dr. Halet Çambel, Prof. Aşkidil Akarca ve Prof. Kurt Bittel’in öğrencisiyim. Aynı zamanda Sanat Tarihi Bölümü’nden Prof. Semavi Eyice ve Prof.Dr. Oktay Aslanapa’dan da sertifika aldım. Bizans sanatına beni yönlendiren Prof.Dr. Semavi Eyice oldu ve ölümüne kadar da dostluğumuz devam etti.
Son yazdığım “Bizans Resim Sanatı ve İkonalar”, “Ayasofya” ve “Kariye” isimli kitaplarıma gelince; yazarlığımın yanı sıra Kültür Bakanlığı’nda uzun süre uzmanlık ve yöneticilik yaptım. Ayasofya Müzesi Müdürlüğünü 10 yıl 2 ay sürdürdüm. Ancak bu devamlı olmadı, üç kez Ayasofya’ya gidip geldim. Bu kitaplarımı yazmamda Semavi Eyice’nin etkisi olduğu kadar, Ayasofya Müzesi Müdürlüğümün de büyük payı oldu.
Bu üç kitabımda; Bizans Sanatının ana hatlarını ortaya koyarak mimari, resim sanatı ve tarihi üzerinde ayrıntılı bilgiler ile resimler ve planlarla da okuyucuya bilgi vermeye çalıştım. Yanılmıyorsam bu üç kitap, üniversitelerimizde ders kitabı niteliğini de kazandı.
Esmeri Alev EKEBAŞ: Şu anda Bizans konusunda çalıştığınız veya yazmayı düşündüğünü yeni bir kitabınız var mı?
Erdem YÜCEL: Evet, çok geniş kapsamlı bir araştırmayı hemen hemen tamamladım. Basın tabiriyle, ham olarak yazdım ve şimdi detayları ve düzenlemesi üzerinde duruyorum. Büyük olasılıkla 300-400 sayfalık Bizans dönemi İstanbul’unu ve o dönemin eserlerini konu alan bir kitap olacak. Diğer Bizans kitaplarımı takviye edecek ve bir şehrin geçmişini en iyi şekilde dile getirmiş olacak.
Esmeri Alev EKEBAŞ: Başka kitaplarınızın da olduğunu biliyorum. Sayısı hakkında bir şey söyler misiniz?
Erdem YÜCEL: Biraz garip olacak ama gerçekten kaç kitabım olduğunu bilmiyorum. Sanırım 80’i geçmiştir. 1970’den sonra sürekli yazıyorum. İlk kitabım, Çelik Gülersoy’un isteği üzerine yazdığım “Boğaziçi Koruları” isimli kitap, ardından “Yeni Cami Hünkâr Kasrı” isimli kitap ve diğerleri geldi.
Bu kitaplarımda; tarih, sanat tarihi, biyografi, şehir monografileri ve sosyal konuları inceledim. Türkiye’de “Müzecilik ve İslam Öncesi Türk Sanatı” ve “Mitoloji” konulu kitaplarımın üniversitelerde ders kitabı olarak okutulduğunu biliyorum.
Esmeri Alev EKEBAŞ: Kitaplarınızı önce yazıp sonra bastırmak için yayınevlerine mi başvuruyorsunuz?
Erdem YÜCEL: İlk zamanlar öyleydi ama şimdi yayınevlerinden gelen teklif üzerine, yazabileceğim bir konuysa, yazarım diyorum.
Bizans kitaplarımı, Kitab-ı Mukaddes Yayınları’nın isteği üzerine yazdım. Şu anda çeşitli yayınevlerinde yayınlanacak olan birkaç kitabım var. Yanılmıyorsam bu yıl İstanbul Büyükşehir Belediyesi “Tarihi Yarımada”, “Boğaziçi Yalıları”, Beykoz Belediyesi “Beykoz Tarihi”, Arkeoloji Sanat Yayınevi de “Ankara’nın Kuruluşunda Nazi Mimarisinin Etkileri” isimli kitaplarımı yayınlayacaklar. Onun dışında “Sabahattin Ali,”, “Padişah Aşkları” gibi birkaç kitabım daha basım aşamasında.
Esmeri Alev EKEBAŞ: Bildiğim kadarıyla müzecilik ve üniversite öğretim görevliliğiniz yanı sıra gazeteci olarak da tanınıyorsunuz. Basına nasıl girdiniz?
Erdem YÜCEL: İlkokul çağlarımdan itibaren gazeteciliğe merakım vardı ve gazeteci olmak istiyordum. O yıllarda hala sakladığım Bulmaca isimli bir dergide bir karikatürüm çıkmıştı. Bu arada evde, Neşe isimli bir dergi çıkarır ve aile içi konuşmaları, dedikoduları yazardım. Bazen aile bireylerini birbirine düşürdüğüm de olmuştu. Sanırım o yıllarda magazin diye bir basın yoktu ve ben bunu evde kendi kendime yapmıştım. Aradan yıllar geçti; üniversite öğrencisiyken o günlerin popüler gazetelerinden Yeni İstanbul’un “Muhabir alınacak” haberini görmüştüm. Rahmetli arkadaşım Yılmaz Nurşen ile sınavın yapılacağı yere gittiğimizde, geç kaldınız denilerek sınava sokulmamıştık. Ne gariptir ki, yıllar sonra Yeni İstanbul’da ben köşe yazarı, Yılmaz da Milliyet’in spor yazarı olmuştu. Üniversiteyi bitirdiğim yıl, Arkitekt isimli mimari dergiyi çıkaran Zeki Sayar babamın arkadaşı idi. Babamdan, diploma tezimi makale şekline dönüştürerek yazmamı istemişti. İlk yazım yayınlanınca gazetecilik hevesim artmış, sürekli Arkitekt’de arkeoloji konularını yazmaya başlamıştım. Ardından, Vefa Lisesi’nde hocam olan Reşad Ekrem Koçu ile karşılaşmış, onun ansiklopedisinde İstanbul semtleriyle ilgili maddeler yazmaya başlamıştım. Reşat Ekrem, o yıllarda, Tercüman Gazetesi’nin sözü geçen köşe yazarıydı. Bir gün bana; “Kalk, bir yere gideceğiz.” dedi ve beni Tercüman’a götürdü. Yazı İşleri Müdürü Ünal Sakman’a “Erdem burada yazacak.” dedi. Haftasında da hiç unutmam, “Kayalar Mescidi” isimli yazım yayınlanmıştı. O yıllarda Vakıflar’da Tahsin Öz’ün yardımcısı olarak çalışıyordum. Ardından Bizim Anadolu Gazetesi’nden köşe yazarlığı teklifi aldım ve böylece basının içerisine girdim. Bunu; Cumhuriyet, Ankara Tanin, Ortadoğu, Hergün, Son Havadis, Akşam, Daily News ve Günaydın gazeteleri izledi. Bu arada Hürriyet Gazetesi’nin Art Dekor, Hayat, Hayat Tarih Mecmuası, Tarih Konuşuyor, Türkiyemiz, Kültür ve Sanat gibi dergilerinde de sürekli yazmaya başlamıştım. Tarih Konuşuyor dergisinde yazarken tanıştığım ve yakın dostluk kurduğum, aynı zamanda derginin de sahibi olan Cemal Kutay’ın da bana büyük yardımları olmuştu.
Esmeri Alev EKEBAŞ: Hangi ansiklopedilerde madde yazdınız?
Erdem YÜCEL: Ansiklopedi maddesi yazmaya, Reşat Ekrem Koçu’nun İstanbul Askilopedisi’nde başladım. Onu; Türkiye 1923-1973, Görsel Genel Kültür, Dünden Bugüne İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedileri izledi.
Esmeri Alev EKEBAŞ: Bir yanda gazetecilik ve bir yanda arkeologluk. Her ikisini nasıl sürdürdünüz?
Erdem YÜCEL: Güzel bir soru. Kendime, yazı yönünden iki ayrı yol çizmiştim. Bir yanda bilimsel dergilerde arkeolog olarak yazarken, diğer yandan da gazetecilik kimliğimle tam bir gazeteci olarak yazmaya başladım. Basının her kolunda yazdım; köşe yazarlığı, spor, inceleme, Ramazan sayfası, kültür ve sanat sayfaları hazırladım. Böylece bu günlere ulaştım.
Esmeri Alev EKEBAŞ: Kitaplarınız yabancı dillerde yayınlandı mı?
Erdem YÜCEL: Daha çok arkeoloji ve sanat tarihi ile tarih ağırlıklı kitaplarım çeşitli yabancı dillerde yayınlandı. Bilimsel makaleler ise Fransa ve Macaristan’ın arkeoloji ve sanat tarihi konulu bilimsel kitaplarında yayınlandı. İstanbul Üniversitesi ve Konya Selçuk Üniversitesi’nde de çeşitli bilimsel makalelerim yayınlandı. Uluslararası ve Milli kongrelere bilimsel tebliğlerle katıldım. Üniversite, resmi ve özel kurumlar, çeşitli televizyonlara çoğu kez konuşmacı olarak katıldım.
Esmeri Alev EKEBAŞ: Yazılı basın dışında yazar olarak çalışmalarınız oldu mu?
Erdem YÜCEL: İnternet basını ortaya çıkınca, oraya yöneldim. Kent Haber, Hürriyet Port’da yazarlık ve yöneticilik yaptım. Bu arada Edirne TV’de 250 civarında kültür programı yaptım. Halen Youtube’da, haftada bir program yapıyorum. Ayrıca Datça Havadis Gazetesi’nde köşe yazıyorum. Emeğin Serüveni, Arkeoloji Sanat gibi dergilerde yazarlığımı sürdürüyorum.
Esmeri Alev EKEBAŞ: Datça’ya nasıl yerleştiniz?
Erdem YÜCEL: Datça’yı 30-35 yıldır tanıyorum. Yaz tatillerinde gelirdim. İstanbul’un eski İstanbul olmaktan çıktığını görüp burada eski bir İstanbullu olarak yaşamam güçleşti diye düşünerek, 10 yıl önce Datça’ya yerleştim. Benim yerleştiğim yıllarda Datça, mistik bir Akdeniz kasabasıydı. Ama şimdi o da özelliğini yitirdi, betonlaştı, kalabalıklaştı. Şimdi kara kara; “Nereye gideyim?” diye düşünüyorum.
Esmeri Alev EKEBAŞ: Datça’da kültürel etkinliklere katıldınız mı?
Erdem YÜCEL: Katıldığım etkinlik, pek değil, hiç olmadı. Tarihe Yön Veren Aşklar konulu kitabım çıktığı zaman iki ayrı kadın platformunda konuşmacı oldum. Hepsi o kadar. Yalnızca İstanbul’dan, Bodrum’dan, Adana’dan ve Marmaris’ten birkaç kez kitap fuarlarına konuşmacı olarak davet edildim. Marmaris Belediyesi ödül bile verdi.
Erdem Yücel’in Özgeçmişi
Arkeolog, müzeci, yazar. 1936 yılında İstanbul’da doğdu. İlköğrenimini Kuzguncuk 25. İlkokulu’nda, ortaöğrenimini İstiklal, Vefa, Manisa ve yeniden İstiklal Lisesi’nde tamamladı. Askerlik görevini, Süvari Teğmeni olarak 14. Süvari Alayı’nda yaptıktan sonra, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü’nü bitirdi (1964). Bu arada, Sanat Tarihi Bölümü’nün Türk- İslam ve Bizans Sanatı sertifikalarını da verdi.
Bursa Arkeoloji Müzesi’nde göreve başladı. Ardından İstanbul Vakıflar Başmüdürlüğü’nde Eski Eserler Müşaviri Tahsin Öz’ün yanında çalışırken Türk ve İnşaat ve Sanat Eserleri Müzesi’nin kuruluşunda görev aldı.
Türk ve İslam Eserleri Müzesi’nde uzmanlık ve yöneticilik (1971-1980), Divan Edebiyatı Müzesi Müdürlüğü (1978-1979), İzmit Müzesi Müdür Yardımcılığı (1979-1980), İstanbul Türbeler Müzesi Müdürlüğü (1980), İstanbul Kültür Müdür Yardımcılığı (1980-1982), Ayasofya Müzesi Müdürlüğü (1982-1988), İstanbul Hisarlar Müzesi Müdürlüğü (1988-1992), Kayseri Müzesi Müdürlüğü (1992) ve tekrar Ayasofya Müzesi Müdürlüğü (1992-1996) görevlerinde bulundu. Daha sonra Trakya Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü’nde öğretim görevlisi olarak görev yaptı. Trakya Üniversitesi’nin Arkeoloji, Sanat Tarihi ve Tarih Bölümleri’nde (1996-2002), Mimar Sinan Üniversitesi’nde Süsleme Sanatları dersleri verdi (2003-2005).
Yazın hayatına, 1969 yılında, Tercüman Gazetesi’nde Reşad Ekrem Koçu’nun desteğiyle başladı. Sondaki dönemlerde Cemal Kutay’ın desteğini gördü. Ardından; Bizim Anadolu, Yeni İstanbul, İstanbul, Cumhuriyet, Akşam, Günaydın, Tanin, Hergün, Ortadoğu, Daily News, Gölge Adam, Sabah (eski Sabah), Son Havadis gazetelerinde makale, araştırma, inceleme ve köşe yazıları yayınlandı. Arkitekt, Tarih Dünyası, Tarih Konuşuyor, Hayat Tarih Mecmuası, Hayat Mecmuası, İstanbul, Türkiye Turing Otomobil Kurumu Belleteni, Türk Folklor Araştırmaları, Vakıflar Dergisi, Antika, Arkeoloji ve Sanat, Sanatsal Mozaik, Antik Dekor, Art Dekor, Yapı, Fenerbahçe, Türk Kültürü, Türk Yurdu, İlke, İlgi, Türk Dünyası Araştırmaları, Türk Dünyası Tarih Dergisi, Sanat Çevresi, Kültür ve Sanat, Türkiyemiz, Sanat Dünyası, Arulus, Türk Etnografya Dergisi, Türk Edebiyatı, Memlekent, Sultanahmet, Bütün Dünya gibi dergilerde de çeşitli konularda yazdı. Halen; Yapı, Arkeoloji ve Sanat ile İstanbul 1453 dergilerinde yazmaktadır.
Türkiye 1923-1973 Ansiklopedisi, Görsel Genel Kültür Ansiklopedisi, Büyük Larousse, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul Ansiklopedisi (Reşad Ekrem Koçu), Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, İstanbul Kültür ve Sanat Ansiklopedisi gibi ansiklopedilerin, mimari, arkeoloji, sanat tarihi ve biyografi maddelerini de yazdı. Uluslararası sempozyumlara, çeşitli üniversiteler, resmi ve özel kurumlara ve milli kongrelere, tebliğ vererek katıldı. İstanbul Radyosu’nda periyodik konuşmalar yaptı. ETV’de (Edirne) programlar yaparak, sunuculuğunu üstendi. Çeşitli televizyonlara, radyolara konuşmacı olarak katıldı.
Yayınlanmış eserlerinden bazıları:
Boğaziçi Koruları (Çelik Gülersoy ile birlikte), Yeni Cami Hünkâr Kasrı (1971), Gebze ve Eskihisar (Cihat Soyhan’la birlikte, 1971), Gebze ve Eskihisar (1991), Hırka-i Saadet (1980), Ayasofya Müzesi (1984), Trabzon (1986), Blue Mosque (1988), Objektiften Seçmeler (köşe yazılarından derleme), (1988), Kartacalı Hannibal (1991), Acaba Ne Yazmalı (köşe yazılarından derleme), (1992), Türkiye’de Müzecilik (1999), İslam Öncesi Türk Sanatı (2000), Karmaşık Düzen (köşe yazılarından derleme), (2003), Hagia Sophia (A Yayınları), Ayasofya Mozaikleri (Efe Yayınları), İstanbul Mevlevihaneleri (İstanbul Büyükşehir Belediyesi) (2005); Ayasofya (Anadolu Yayıncılık) (2009), İstanbul (Anadolu Yayıncılık) (2009), Topkapı Sarayı ve Harem (Anadolu Yayıncılık) (2009), Anılarıyla Tahsin Öz (Arkeoloji ve Sanat Yayınları), Great Palace Mosaic Museum (Bilkent Üniversitesi), Sanal Aşk Kaçamakları, Mitoloji Tanrıları Aşkları ve Gizemleri (Puslu Yayıncılık), Tarihe Yön Veren Aşklar (Puslu Yayıncılık), Yaradılıştan Günümüze Cinselliğin Tarihi (Puslu Yayıncılık), Bilinmeyen Yönleriyle Nazım Hikmet (Puslu Yayıncılık), Erdem Yücel, Mazide Kalanlar (İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş), Reşat Ekrem Koçu Hayatı ve Eserleri (İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş); Bizans Resim Sanatı ve İkonalar ( Kitabı Mukaddes Yayınları); Ayasofya Tarihi, Efsaneleri ve Seyyahların Notları (Kitab-ı Mukaddes Yayınları).Kariye (Kitab-ı Mukaddes Yayınları). Ayrıca; Hagia Sophia, The Mosaic of Hagia Sophia, Blue Mosque, The Great Palace, Chora, Trabzon and Sumela adlı yapıtları yedi ayrı dile çevrilmiştir.
Arkeoloji ve Sanat Dergisi Yazı İşleri Müdürlüğü, Sultanahmet News ve İstanbul Forever dergilerinin Genel Yayın Yönetmenliği, H.Port ve Kenthaber internet gazetesinin Yayın Koordinatörlüğü ve köşe yazarlığını yapmıştır. Günümüzde, Datça Havadis’te köşe yazarlığı yapmaktadır.
