Burtom Konur Cerrahi Tıp Merkezi Dermatoloji Uzmanı Doç.Dr.Seval Doğruk Kaçar, aşırı terleme tedavisi hakkında önemli bilgiler verdi.
Terleme vücut ısısındaki artışa cevap olarak ortaya çıkan doğal bir tepkidir. Vücut sıcaklığında artışa sebep olan durumlar (sıcak ortam, fiziksel egzersiz, endişe, korku) sırasında vücutta terleme artışının olması normal bir durumdur. Hiperhidroz (aşırı terleme) ısı veya egzersiz ile ilgili olmayan anormal derecede olan aşırı terlemedir. Giysilerinizi ıslatacak kadar çok terleyebilirsiniz ya da ellerinizden ter damlar. Normal günlük aktiviteyi bozmanın yanı sıra, bu tür aşırı terleme, sosyal kaygıya ve utanmaya neden olabilir.
Hiperhidroz neden olur?
Sınırlı tip hiperhidroz; koltuk altı, avuç içi, ayak tabanı, yüz, saçlı deri gibi sınırlı vücut bölgeleri tutar, sıklıkla simetriktir. Bu tip genellikle çocukluk veya ergenlik döneminde ortaya çıkar, yaş ilerledikçe düzelme olabilir. Sınırlı hiperhidrozun sebebi belli değildir, başka bir hastalığa bağlı olmadan ortaya çıkar. Hastanın terlemesi sürekli olabileceği gibi özellikle gerginlik, utanç ve heyecan gibi duygularla tetiklenebilir veya artabilir. Uykuda genellikle terleme olmaz. Yaygın tip hiperhidrozda ise vücudun her bölgesinde terleme artışı görülür. Enfeksiyonlar, diyabet ve tiroid bezinin fazla çalışması gibi hormonal hastalıklar, sinir hasarı, gut, obezite, menopoz ve bazı ilaçlar nedeniyle ortaya çıkabilir. Bununla birlikte hiçbir sebebe bağlı olmaksızın da görülebilir. Endişeli ya da heyecanlı olmak bazen aşırı terleme durumunu kötüleştirebilir. Ancak aşırı terlemesi olan kişilerin normalden daha endişeli ya da heyecanlı olduğunu söylemek mümkün değildir.
Kalıtımsal olabilir mi?
Hiperhidrozu olan hastaların üçte birinde benzer şikayetlere sahip bir aile bireyi bulunur. Hiperhidroz toplumda nadir görülür. Her yaş ve cinsiyette insan etkilenebilir. Hastalık vücudun sınırlı bir bölgesini tutabileceği gibi birden fazla bölge ve tüm vücutta yaygın tutulum da mümkündür. Tutulan alanın genişliğine göre hastalık “sınırlı hiperhidroz” ve “yaygın hiperhidroz” olarak adlandırılır.
Hiperhidroz bulguları nelerdir?
Görünür ter, koltuk altı ıslanan kıyafetler ve nemli ellere bağlı oluşan utanma hissi kişinin sosyal ve iş hayatını etkileyebilir. Özellikle bazı hastalar el sıkışmaktan kaçınır. Bazılarında ise; yazı yazarken, klavye kullanırken, müzik aleti çalarken ya da tenis benzeri spor oyunlarında oluşan aşırı terleme rahatsızlık verir.
Hiperhidroz ile kötü koku oluşur mu?
Aslında hiperhidroz su bazlı ter oluşturan etkin ter bezlerinden kaynaklanır. Koku oluşumundan sorumlu olan apokrin bezler etkilenmez. Ancak aşırı tere bağlı değişen bakteri sayısı ve çeşidi kötü kokudan sorumlu olabilir. Isı artışı ve emosyonel stres dışında bazı gıdalar da terlemeyi artırabilir. Bunlar arasında monosodyum glutamat içeren gıdalar, kafein, acı-köri-kimyon gibi baharatlar ve alkol sayılabilir.
Hiperhidroz tanısı nasıl konur?
Hiperhidroz tanısı dermatologlar tarafından konulur. Doktorunuz öykü ve muayene bulgularınıza göre gerekli görürse aşırı terlemenin nedenini anlayabilmek için bazı tetkikler isteyebilir. Her hastada ayrıntılı tetkik yapılmasına gerek yoktur. Altta yatan tedavi edilebilir bir neden saptanırsa hiperhidroz iyileşir. Sempatektomi gibi cerrahi tedaviler bazı hastalarda etkilidir ancak yan etkileri sebebiyle diğer tedavilerin faydalı olmadığı hastalarda bir seçenek olarak sunulur. Genel yaklaşım terlemeyi kontrol etmeye yöneliktir. Terlemeyi azaltan ürünlere antiperspiran denir. Bu ürünler kokuyu azaltan deodorantlardan farklıdır. Çoğunlukla deodorant ve antiperspiranlar ticari ürünlerde birarada kullanılır. Aşırı terleyen çoğu hasta bu formülleri denemiştir.
Ticari antiperspiranların etkisiz olduğu ya da iş ve sosyal hayatı ciddi etkilenen hastalar doktora başvurmalıdır.
Tedavi seçimi terlemenin tipi, görüldüğü bölgeler, şiddeti, hastanın daha önce kullandığı tedaviler göz önünde bulundurularak yapılır. Tedavi seçenekleri arasında; deri yüzeyine sürülen ilaçlar, iyontoforez, botulinum toksin enjeksiyonları, cerrahi girişimler ve ağızdan alınan ilaçlar yer alır. Tüm bu tedavi seçeneklerinin farklı etkinlik düzeyleri ve yan etkileri vardır.
Pek çok ticari üründe ve sürme etkili kremlerde alüminyum tuzları vardır. Bu madde ter bezleri tıkayarak terlemeyi önler. Geceleri kullanım önerilir. Hassas derili kişilerde kızarıklık olabilir. Alüminyumun antiperspiranlar ile kol altı kullanımının meme kanseri ile ilişkili olabileceği ile ilgili yayınlar olması son zamanlarda kullanımını kısıtlamıştır. Son veriler ışığında aluminyum ve meme kanseri arasında kesin bir ilişki saptanamamış olsa da emilimi azaltmak için bu ürünleri bütünlüğü bozulmuş deriye ve epilasyondan hemen sonra kullanmamalıdır. Bunun yanında antikolinerjik etkili hazır ya da majistral solüsyonlar bölgesel terlemede kullanılır.
İyontoforez nedir?
El ve ayak terlemesi ve uygun aparat ile kol altı terlemesinde kullanılan bu metodta musluk suyu ya da özel ilaçlı sular içinde deriye düşük doz elektirk akımı uygulanır. Ter salgısını bozarak kanalda tıkanıklık oluşturur. Düzenli seanslar halinde uygulanan ve yaklaşık 20 dakika süren bu işlem hafif bir batma hissi oluşturur. 8-10 seans sonunda hastaların yüzde 85’inde terlemede belirgin bir azalma izlenir. Yöntemin etkili olması durumunda ev cihazları önerilir. Clostridium botulinum adlı bakteriden laboratuvar ortamında elde edilen Botulinum toksini uygun dozlarda ter bezlerini uyaran sinirleri bloke etmek için kullanılır. Bu yöntem iğne ile cilt altına doktor tarafından uygulanır ve oldukça etkilidir. Etkinlik 3. günde başlar ve 10. günde maksimuma ulaşarak yaklaşık 4-8 ay kadar sürer. Bazı hastaların memnuniyeti 12 ay kadar sürer. Kol altı terlemesinde çok sık tercih edilen bir metodtur. Avuç içi ve ayak tabanı uygulamaları da yapılır. Bu bölgelerde kas güçsüzlüğü oluşabilir.
Hiperhidroz tedavisinde cerrahi yöntemler nelerdir?
Özellikle el ve ayak terlemesi olan hastalarda endoskopik torasik sempatektomi yapılabilir. Ter bezlerini uyaran sinirler kesilerek ya da geçici klipslenerek bloke edilir. Anestezi altında yapılan bu işlemde anesteziye ait riskler, akciğer ve sinir zedelenmeleri gibi komplikasyonlar açısından doktor ile görüşülmelidir. Cerrahi sonrası bazı hastalarda başka bölgelerde aşırı terleme olabilir.
Bunun dışında cerrahi olarak ya da mikrodalga teknolojisi kullanarak cihaz ile ter bezlerini kalıcı hasarlayıp terleme azaltılabilir.
Hiperhidroz tedavisinde başka tedaviler var mı?
Yaygın hiperhidrozu olan hastalarda terleme azaltmak için antikolinerjik etkiye sahip ilaçlar kullanılabilir. Bu ilaçlar terlemeyi uyaran sinirlerde iletimi bloke eder. Bu ilaçlar ile ağız kuruluğu, bulanık görme, idrar yapmada zorluk, karın ağrıları ve kabızlık gibi şikayetler olabilir. Bu nedenle doktor takibinde dozu ayarlanarak kullanılır.
Hiperhidrozla başa çıkmak için hastalar neler yapabilir?
Bu hastalar; ter emici kumaştan (örneğin yüzde 100 pamuklu kumaşlar) yapılmış iç çamaşırları ve çorap giymelidir. Kıyafetlerin uygun alanına yapıştırılabilen “koltuk altı pedi” kullanabilir. Sentetik olmayan, doğal ipliklerden üretilmiş, geniş kesim kıyafetler giymek, deri ayakkabılar giymek, ayakkabıyı çıkardıktan sonra havalandırmak, sık çorap değiştirmek, ter emici özelliği nedeniyle yüzde 100 pamuklu veya antibakteriyel özellikleri nedeniyle gümüş ve bakır iplik içeren çorap kullanmak öneriler arasındadır. Bu hastalar ayrıca terlemeyi artıran ilaç ve gıdaların kullanımından kaçınabilirler.